လါမ့ၤ(၁၄)သီ, ၂၀၂၄နံၣ်
ဖဲ ၂၀၂၄နံၣ်, လါမ့ၤ(၉)သီအနံၤန့ၣ် သုးကီၣ်ကးအသုးတဖၣ် လဲၤက၀ီၤကးတံာ်၀ဲ စကဲကီၫ်ခီ, မၠ့မူၫ်ကီၫ်ဆၣ်(မြင်းမူမြို့နယ်), လဲးထိးတီသ၀ီ၀ံၤ ခးကျိဖးဒိၣ်ဒီး ကျိဖိတဖၣ်လၢသ၀ီပူၤအဃိ လီၫ်က၀ီၤကမျၢၫ် (၃၂)ဂၤသံ၀ဲဒီး (၁၇)ဂၤဘၣ်ဒိ၀ဲအဂ့ၫ် တၫ်သ့ၣ်ညါဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
သုးကီၣ်ကးအသုးတဖၣ်အံၤ မၤသံမၤ၀ီကမျၢၫ်ဒီဒူၣ်ဒီထၢအသိး ဒွဲၣ်အူမၤဟးဂီၤကွံာ်စ့ၫ်ကီး ကမျၢၫ်အိၣ်ဟံၣ်တၫ်သူၣ်ထီၣ်တဖၣ်အဃိ သ၀ီဒီဖျၢၣ်မ့ၣ်အူအီၣ်ဟးဂီၤကွံာ်၀ဲန့ၣ်လီၤ.
တၫ်မၤသံကမျၢၫ်ဒီဒူၣ်ဒီထၢန့ၣ် မ့ၫ်တၫ်မၤဘၣ်ဒိကွီၫ်မ့ၣ်(စစ်ရာဇဝတ်မှုကျူးလွန်ခြင်း)ဒီး တၫ်မၤဘၣ်ဒိပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်ဒိၣ်ဒိၣ်မုၫ်မုၫ်အဂ့ၫ် KHRG ပှၤတဲန့ၫ်ခဲတၫ်မူဒါခိၣ် စီၤနၢၤဒးစူတဲ၀ဲန့ၣ်လီၤ. တကးဒံးဘၣ် သုးမီၤစိရိၤအံၤမၤတ့ၫ်၀ဲလၢ ကီၫ်ပယီၤတၫ်လီၫ်သကုးဆးဒးဃုာ်ဒီး ကညီကီၫ်စဲၣ်ပူၤကမျၢၫ်သ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်လဲၤခီဖျိတ့ၫ်၀ဲအဃိ သုးမီၤစိရိၤတဖုအံၤ မၤကမၣ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်ဖျိဖျိဖျါဖျါ လၢတအိၣ်ဒီးတၫ်ဟံးန့ၫ်ဂ့ၫ်၀ီဘၣ်အဂ့ၫ်စ့ၫ်ကီး တဲအါထီၣ်၀ဲန့ၣ်လီၤ.
“သုးမီၤစိရိၤအသုးမၤသံကမျၢၫ်ဒီဒူၣ်ဒီထၢန့ၣ် တချုးလၢသုးဟံးန့ၫ်ဆူၣ် ထံကီၫ်တၫ်စိတၫ်ကမီၤအဆၢကတီၫ်အခါဘၣ်မီၤနီၫ်. ၂၀၂၁နံၣ် သုးဟံးန့ၫ်ဆူၣ်ထံကီၫ်တၫ်စိတၫ်ကမီၤ၀ံၤအလီၫ်ခံန့ၣ် တၫ်မၤသံကမျၢၫ်ဂီၤမုၫ်ဂီၤပၤန့ၣ် အိၣ်ထီၣ်ဒံး၀ဲလၢတၫ်လီၫ်အါမးလီၤ. လီၤဆီဒၣ်တၫ် ကလုာ်ဒူၣ်ဖိတဖၣ်ဟီၣ်က၀ီၤမ့ၫ်ဂ့ၤ, ကီၫ်ပယီၤထးခီတကပၤ ကၠါသီး ပကိ(ပဲခူး)သ့ၣ်, စကဲသ့ၣ်(စစ်ကိုင်း), မကွ့(မကွေး)သ့ၣ်တဖၣ်အပူၤ တၫ်မၤသံဂီၤမုာ်ဂီၤပၤန့ၣ် ပထံၣ်ဘၣ်အါထီၣ်၀ဲလီၤ. တၫ်တခါအံၤမ့ၫ်၀ဲဒၣ်လၢ တၫ်မၤကမၣ်ကွီၫ်မ့ၣ်ဒိၣ်ဒိၣ်မုၫ်မုၫ်လီၤ” အဂ့ၫ် တဲ၀ဲန့ၣ်လီၤ.
တကးဒံးဘၣ် အ၀ဲတဲအါထီၣ်၀ဲလၢ ကမျၢၫ်တဖၣ် တၫ်ကမၣ်တအိၣ်နီတမံၤဘၣ်ဒီး တၫ်ဘၣ်ထွဲလိာ်သးဒီး စုက၀ဲၤတၫ်သဘံၣ်သဘုၣ်တအိၣ်ဘၣ်ဆၣ် သုးကီၣ်ကးအံၤ ပညိၣ်ဒုးကမျၢၫ်လိၤလိၤလီၤအဂ့ၫ်န့ၣ်လီၤ.
“ပကိး၀ဲဒၣ်လၢ Crime Against Humanity မီၤနီၫ်. ဒ်န့ၣ်အသိးန့ၣ် တၫ်မၤကမၣ်၀ဲဒၣ် ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိအခွဲးအယာ်လၢအမ့ၫ် Right to Live မီၤနီၫ်. သုးမီၤစိရိၤ အတၫ်မၤသံမၤ၀ီတဖၣ်န့ၣ် အခီပညီ အ၀ဲသ့ၣ်အတၫ်တိာ်, တၫ်ပညိၣ်အိၣ်လိၤလိၤလၢ ပနီၣ်ဃာ်၀ဲဒၣ်ကမျၢၫ် Targeted Civilian န့ၣ် ဒ်အမ့ၫ်ကမျၢၫ်သ့ၣ်တဖၣ် လၢတၫ်ကမၣ်တအိၣ်နီတမံၤဘၣ်ဒီး တဘၣ်ဃုာ်ဘၣ်ထွဲလိာ်သးဒီး စုက၀ဲၤတၫ်သဘံၣ်သဘုၣ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ သုးဖီၣ်စုက၀ဲၤအံၤ တၫ်သဘံၣ်သဘုၣ်ကဲထီၣ်တဘျီလၫ်လၫ်န့ၣ် Innocent Civilian သ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်တၫ်ပာ်ပညိၣ်အီၤ, ထီၣ်ဒုးအီၤ, တၫ်မၤသံကွံာ်အီၤန့ၣ် ကဲထီၣ်သးထီဘိလီၤ.” န့ၣ်လီၤ.
တၫ်တခါအံၤမ့ၫ်ဒၣ်တၫ်လၢ လီၤဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီဖးဒိၣ် ခီပညီကမျၢၫ်တဂၤစုာ်စုာ်လၢ ဘၣ်လဲၤခီဖျိလၢ တၫ်မၤသံမၤ၀ီအီၤဒီး တၫ်မၤနးမၤဖှီၣ်အီၤတဖၣ်အံၤန့ၣ် တဒိးဘၣ်၀ဲတၫ်တြီတၫ်တြၫ်နီတမံၤဘၣ် အဃိန့ၣ် ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်မ့ၫ်ဂ့ၤ ပကြၢးဆီၣ်သနံးဆီၣ်တခူ ဒ်သိးဒီး ကဟဲစိာ်န့ၫ်တၫ်တြီတၫ်တြၫ် ဆူကမျၢၫ်လၢ ဘၣ်လဲၤခီဖျိတၫ်တဖၣ်အဂီၫ်အဂ့ၫ် အ၀ဲတဲအါထီၣ်၀ဲန့ၣ်လီၤ.
“ထံဂုၤကီၫ်ဂၤစ့ၫ်ကီး တၫ်မၤသံမၤ၀ီလၢ ကီၫ်ပယီၤပူၤအံၤ အ၀ဲသ့ၣ်ကြၢးဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ တုၤလၢကတၫ်ကိးသတြီၤလၢ တၫ်ကဟံးန့ၫ်ဂ့ၫ်၀ီလၢ ပှၤလၢအမၤကမၣ်တၫ်တဖၣ်မီၫ်နီၫ်. အ၀ဲသ့ၣ်ကဘၣ်ဆီၣ်သနံးတုၤလီၤတီၤလီၤ လၢတၫ်ဟံးန့ၫ်ဂ့ၫ်၀ီကအိၣ်ထီၣ်အဂီၫ်မီၫ်နီၫ်. ဒ်န့ၣ်အသိးန့ၣ် ပှၤလၢတၫ်တူၫ်ဘၣ်တဖၣ် တၫ်တြီၫ်တၫ်တြၫ်ကအိၣ်ထီၣ်အဂီၫ်န့ၣ် ပလိၫ်ဘၣ်၀ဲကရူၫ်ကရၢမ့ၫ်ဂ့ၤ, ပှၤလၢအိၣ်ဒီး မူဒါတၫ်စိတၫ်ကမီၤတဖၣ်မ့ၫ်ဂ့ၤန့ၣ် ကဂုာ်ကျဲးစၢးဖီၣ်လိာ်စု မၤသကိးတၫ်တုၤလီၤတီၤလီၤ ဒ်သိးကဟဲစိာ်န့ၫ်၀ဲဒၣ် တၫ်တြီတၫ်တြၫ်လၢ ပှၤလၢတူၫ်ဘၣ်တၫ်တဖၣ်အဂီၫ်ဒီး (၂)ခါတခါန့ၣ် တၫ်ကမၤကတၢၫ်က့ၤ၀ဲဒၣ် အပူၤဖျဲးဒီးတၫ်ဟံးန့ၫ်ဂ့ၫ်၀ီ လၢပကိး၀ဲဒၣ် Impunity ဒီး ပှၤလၢမၤကမၣ်တၫ်တဖၣ်အံၤ တၫ်ဟံးန့ၫ်အီၤ ဂ့ၫ်ဂီကအိၣ်ထီၣ်အဂီၫ်န့ၣ် မ့ၫ်ဒၣ်တၫ်အကါဒိၣ်ကတၢၫ်တခါလၢ ပကြၢမၤကဲထီၣ်အီၤလၢအဆိအချ့” အဂ့ၫ် ကညီပှၤဂ့ၫ်၀ီခွဲးယာ်ကရူၫ်(KHRG) ပှၤတဲန့ၫ်ခဲတၫ်မူဒါခိၣ် စီၤနၢၤဒးစူတဲ၀ဲန့ၣ်လီၤ.
ပသုးမီၤစိရိၤတဖုအံၤ မ့ၫ်ပၢထံပၢကီၫ်ဒံးန့ၣ် အ၀ဲသ့ၣ်ကမၤနၢၤအီၣ်ဃီၤ၀ဲဒၣ်ကမျၢၫ်ဒီး တၫ်မၤကမၣ်ကွီၫ်မ့ၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ကအိၣ်ထီၣ်ကိးမုၫ်နံၤ၀ံၤ ကမျၢၫ်သ့ၣ်တဖၣ် ကဘၣ်နးဘၣ်ဖှီၣ်, ကဘၣ်သံဘၣ်၀ီအဃိ တၫ်အရ့ဒိၣ်ကတၢၫ်န့ၣ် ပထံလီၫ်ကီၫ်ပူၤ တၫ်ကဘၣ်မၤလီၤပှီၫ်ကွံာ်၀ဲ သုးမီၤစိရိၤအဆိအချ့မးဒီး ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်တဖၣ် တၫ်မၤဂ့ၤထီၣ်အီၤကယီကယီသ့အဂ့ၫ် စ့ၫ်ကီး အ၀ဲတဲ၀ဲန့ၣ်လီၤ.
photo:rfa
