လါအ့ဖြ့ၣ်(၂၉)သီ, ၂၀၂၄နံၣ်
ဟီၣ်ခိၣ်ချၢ အိၣ်လဲ(Online)ကွီၫ်မ့ၣ်တၫ်မၤကမၣ် တၫ်လီၤဘၣ်ယိာ် အိၣ်အါထီၣ်ဒီး ဖဲ၂၀၂၂နံၣ် န့ၣ် အိၣ်၀ဲဒီလၣ်(၈.၄၄) ထရံၣ်လံၣ်ယၣ်ဒီး မ့ၫ်တုၤလၢ ၂၀၂၇နံၣ် န့ၣ် ကအိၣ်ထီၣ်တုၤလၢ (၂၈.၈၄)ထရံၣ်လံၣ်ယၣ်အဂ့ၫ် တၫ်တယာ်ဃာ်၀ဲလီၤ.
Statista လၢထၢဖှိၣ်ထံဂုၤကီၫ်ဂၤတၫ်ဂ့ၫ်တၫ်ကျိၤ လၢအိၣ်သူၣ်ဆီလီၤသးဖဲ ကီၫ်ကၠၢမနံၣ်(ဂျာမနီ), FBI အမဲရကၤဘၣ်ထွဲ တၫ်ဃုသ့ၣ်ညါတၫ်မူးတၫ်ရၤကရၢ(အမေရိကန်မှုခင်းဆိုင်ရာ စုံစမ်းစစ်ဆေးရေးအဖွဲ့)ဒီး IMF ထံဂုၤကီၫ်ဂၤစ့ပာ်ကီၤကရၢ(နိုင်ငံတကာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့) တၫ်မၤနီၣ်မၤဃါအဖီခိၣ် တၫ်တယာ်၀ဲလီၤ. ဒံၣ်ကၠံၣ်တဲၣ် ပတီၫ်ထီတၫ်သ့တၫ်ဘၣ်(ဒစ်ဂျစ်တယ်နည်းပညာ) လဲၤထီၣ်လဲၤထီအဖီခိၣ် အ့ရှၢၣ်(အာရှ)-ပစံးဖ့းဟီၣ်က၀ီၤ(ပစိဖိတ်ဒေသ)န့ၣ် တၫ်ကဟဲနုာ်လီၤလၢ Cyber အဂီၫ် မ့ၫ်တၫ်လီၫ်အရ့ဒိၣ်တတီၤအဂ့ၫ် World Economic Forum တဲ၀ဲလီၤ. လၢကီၫ်မိၫ်ပှၫ်အ့ရှၢၣ်(အာရှတိုက်) တၫ်မ့ၫ်ဒုးနဲၣ် Cyber ပှၤမၤကမၣ်ကွၫ်မ့ၣ် အိၣ်တၫ်လီၫ်န့ၣ် ကီၫ်ပယီၤပာ်ဃုာ်၀ဲ လၢတၫ်မဲာ်ညါန့ၣ်လီၤ.
လၢအ့ဒံယါ(အိန္ဒိယ) News 18 တၫ်ကစီၣ်အပူၤ ကီၫ်ပယီၤဒီး ကီၫ်ခဲၣ်ဘီဒံယါ(ကမ္ဘောဒီးယား) ထံကီၫ်ပူၤန့ၣ် တရူး(တရုတ်) ပှၤမၤကမၣ် Cyber ကွီၫ်မ့ၣ် တၫ်မၤကမၣ်တဖၣ် ဟူးဂဲၤဆီလီၤအသး လၢတၫ်ဖံးတၫ်မၤဒိၣ်ဒိၣ်မုာ်မုာ် ဒ်သိးအံၤန့ၣ် ကဲထီၣ်တၫ်လီၤဘၣ်ယိၣ်စ့ၫ်ကီးလၢ အ့ဒံယါပတီၫ်ထီပှၤသ့ပှၤသ့ပှၤဘၣ် (အိန္ဒိယနည်းပညာရှင်) တဖၣ်အဂီၫ်အဂ့ၫ် ဖဲလါအ့ဖြ့ၣ်(၂၈)သီနံၤန့ၣ် ပာ်ဖျါ၀ဲလီၤ. အ့ဒံယါ အၣ်တံၣ်ပတီၫ်ထီသးစၫ်ပှၤသ့ပှၤဘၣ်(အိန္ဒိယ အိုင်တီနည်းပညာရှင်လူငယ်)တဖၣ်စ့ၫ်ကီး ဘၣ်တၫ်ကူၣ်လဲၤမၤကၤအီၤလၢ ကီၫ်ပယီၤဒီး ကီၫ်ခဲၣ်ဘီဒံယါ (ကမ္ဘောဒီးယား)၀ံၤ ဘၣ်တၫ်မၢန့ၫ်ဆူၣ်အီၤလၢ တရူး(တရုတ်) Cyber တၫ်မၤကမၣ်ကွီၫ်မ့ၣ်ပူၤအဂ့ၫ် ပာ်ဖျါ၀ဲလီၤ.
တၫ်မ့ၫ်တဲလၢ ကၠါဖၠးပှၤလီအီၣ်ကျိာ်စ့ကဲ(ကျားဖြန့်ငွေလိမ်ဂိုဏ်း)န့ၣ် ပှၤကီၫ်ပယီၤဖိတဖၣ်သ့ၣ်ညါ၀ဲတဘျီဃီ၀ံၤ တၫ်မ့ၫ်တဲလၢ ထံကီၫ်ဖဲလဲၣ်တဘ့ၣ် ပာ်ဖှိၣ်ဒုးဖျိးကွံာ်၀ဲမ့ၫ်ဂ့ၤ ဟံးန့ၫ်၀ဲဂ့ၫ်၀ီမ့ၫ်ဂ့ၤန့ၣ် တၫ်ဖံးတၫ်မၤအံၤအိၣ်၀ဲ တဘိယူာ်ဃီ ကညီကီၫ်စဲၣ်(ကရင်ပြည်နယ်), ၀့ၫ်ရၤမတံ(မြ၀တီမြို့) လီၫ်က၀ီၤဖိတဂၤ တဲ၀ဲအဖီခိၣ် တၫ်သ့ၣ်ညါသ့လီၤ.
“တၫ်ဘၣ်ဃု ပှၤကညီလၢအိၣ်လဲပူၤလီၤ. လၢ၀့ၫ်ရၤမတံ တၫ်မၤအါတက့ၫ်န့ၣ် မ့ၫ်ကၠါဖၠးတၫ်ဖံးတၫ်မၤ(ကျားဖြန့်ငွေလိမ်လုပ်ငန်း) တဖၣ်လီၤ. ပှၤအိၣ်ဟဲထီၣ်လၢ မိကိး(မိုးကုတ်), တီၣ်ကၠံ (တောင်ကြီး)ဒီး မၠီၣ်လမၠဲၣ်(မော်လမြိုင်)တဖၣ်အိၣ်၀ဲအါမး” အဂ့ၫ် တဲ၀ဲလီၤ.
အပူၤကွံာ်န့ၣ် တၫ်ဟုၣ်တၫ်ဘျၣ်, တၫ်ဂုၤန့ၫ်ဆူၣ်, တၫ်မၤသံမၤ၀ီ, တၫ်နုာ်လီၤဟုၣ် တၫ်ဖိတၫ်လံၤ လၢဟံၣ်တဖၣ်န့ၣ် ကဲထီၣ် ကွီၫ်မ့ၣ်တၫ်မၤကမၣ်ဘၣ်ဆၣ် လၢ IT စိၤဒ်သိးအံၤ မ့ၫ်မတၤတဂၤဒၣ်လဲၣ် တၫ်တသ့ၣ်ညါဘၣ်, အိၣ်လၢ တၫ်လီၫ်ခံဒီး ီၣ်ဖၠူထၢၣ်(ကွန်ပျူတာ)တဖျၢၣ် သူပတီၫ်ထီတၫ်သ့တၫ်ဘၣ် (နည်းပညာ) လံၣ်အီၣ်လီၤအီၣ်တၫ်စ့ၫ်ကီး မ့ၫ်ပှၤမၤကမၣ် Cyber ကွီၫ်မ့ၣ်န့ၣ်လီၤ.
ref:rfa
