လါယူၤလံ(၇)သီ, ၂၀၂၅နံၣ်
ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်-ကညီဒီကလုၥ်စၢဖှိၣ်ကရၢ, သုးက့(၆), ကီၢ်ရ့ၣ်ဒူပျၥ်ယၥ်, ၀့ၢ်ရၤမတံကလံၤထံးတပၤ ၀ီၢ်လ့ၤသုးတၢ်တိၥ်ကူၣ်ကျဲၤတၢ်လီၢ်ဒီးအူကရံးထၣ်သုးကလၢၤတဖၣ်အံၤကညီဒီကလုၥ်တၢ်ထူၣ်ဖျဲးသုးမုၢ်ဒိၣ်(KNLA)ဒီးသုးပၥ်ဖှိၣ်တဖၣ် ကးတံၥ်ဃၥ်အီၤ(၂)နွံ၀ံၤအလီၢ်ခံ ခဲအံၤစှၤသီအတီၢ်ပူၤန့ၣ် စးထီၣ်ထီၣ်ဒုး၀ဲအဂ့ၢ် ဂံၢ်ခီၣ်ထံးကညီတၢ်ကစီၣ်စံး၀ဲန့ၣ်လီၤ.
ဒုးယၤရဲၣ်ကျဲၤအံၤ ကညီဒီကလုၥ်တၢ်ထူၣ်ဖျဲးသုးမုၢ်ဒိၣ်(KNLA), ကညီဒီကလုၥ်ဂၢၤသးကရၢ( KNDO)ဒီး ကမျၢၢ်တၢ်ီဒသဒၢသုး(PDF)သုးပၥ်ဖှိၣ်တဖၣ် မၤ၀ဲ၀ံၤ အူကရံးထၣ်သုးကလၢၤတၢ်လူၢ်(၃)လူၢ်အကျါ တၢ်ချၢတပၤ(၂)လူၢ်, အူကရံးထၣ်မုၢ်ထီၣ်ကလံၤစိးတပၤ ၀ီၢ်လ့ၤသုးတၢ်တိၥ်ကူၣ်ကျဲၤတၢ်လီၢ်တဖၣ်အံၤ တၢ်ပၢၢ်ဆၢသုးပၥ်ဖှိၣ်တဖၣ် ဒုးအီၤလၢဒြိတဖၣ်, ကျိဖးဒိၣ်တဖၣ်လၢတကတီၢ်ဃီန့ၣ်လီၤ.
“KNLA သုးပၥ်ဖှိၣ်တဖၣ် စးထီၣ်တၢ်မၤလံ. အဆိကတၢၢ်မၤဆိ၀ဲ အူကရံးထၣ်ဒီး၀ီၢ်လ့ၤလၢညါလီၤ. မဟါဒီးတနံၤအံၤန့ၣ် တၢ်နၢ်ဟူဘၣ်အါထီၣ်ကျိဖးဒိၣ်အကလုၢ်တဖၣ်”အဂ့ၢ် လီၢ်က၀ီၤပိၥ်ခွါတဂၤလၢ အဘူးဒီးသုးပၥ်ဖှိၣ်စံး၀ဲ့နၣ်လီၤ.
၀ီၢ်လ့ၤသုးတၢ်တိၥ်ကူၣ်ကျဲၤအံၤ ပီၢ်လဲၣ်နံၤဟီၣ်က၀ီၤ ကီၢ်ခီသုး၀ဲၤလီၢ်ခိၣ်သ့ၣ်အစုတီၤဖီလၥ်နီၣ်ဂံၢ်(၁၃) ဒုးယၤရဲၣ်ကျဲၤတၢ်နဲၣ်လီၤ၀ဲၤလီၢ်(စကခ-၁၃) ဒုးယၤခိၣ်နဲၣ်လီၤတၢ်၀ံၤ ဆီလီၤဃၣ်၀ဲစ့ၢ်ကီးကျိဖးဒိၣ်တဖၣ်အါအဃိ သုးပၥ်ဖှိၣ်တဖၣ် ထီၣ်ဒုးဃီၤသုးကလၢၤတဖၣ်အံၤလၢအဆိအဂ့ၢ် CDM သုးခိၣ်ဒိၣ်ဖိစွဲၣ်တီၣ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤ.
တၢ်မၤ၀ဲ တၢ်ထီၣ်ဒုး ဒုးယၤရဲၣ်ကျဲၤအဆၢကတီၢ် သုးကီၣ်ကးအသုးလၢအိၣ်ဖဲ၀ီၢ်လ့ၤသုးတၢ်တိၥ်ကူၣ်ကျဲၤတၢ်လူၢ်ခိၣ် ခးလီၤဝဲကျိဖးဒိၣ်တပယူၥ်ဃီအဃိ မဟါအနံၤဂီၤအဆၢကတီၢ်န့ၣ် လီၢ်က၀ီၤကမျၢၢ်ဖိ(၃)ဂၤဘၣ်ဒိ၀ဲအဂ့ၢ် ပှၤလၢမၤစၢၤပှၤစံၣ်သုးပှၤလီၢ်အိၣ်ကမှံဖိတဖၣ် တၢ်သ့ၣ်ညါဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
“ကျိဖးဒိၣ်လၢ စကစခးလီၤ၀ဲန့ၣ် ဟဲလီၤတဲၥ်၀ဲဒၣ်ဖဲက၀ီၤဒ့အပူၤ၀ံၤ ဘၣ်၀ဲ(၃)ဂၤန့ၣ်လီၤ. တဂၤတခီတၢ်အိၣ်သးတဂ့ၤဘၣ်. တဂၤန့ၣ်အခီၣ်တဲၥ်ကွံၥ်၀ဲဒီး အဂၤတဂၤတခီ ဘၣ်ဒိဒၣ်တစဲးလီၤအဂ့ၢ်” မယံၣ်ယံၣ်၀့လၢအမၤစၢၤ ပှၤစံၣ်သုးပှၤလီၢ်အိၣ်ကမှံဖိတဖၣ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤ.
တချူးလၢတၢ်စးထီၣ်မၤဒုးယၤရဲၣ်ကျဲၤအဆၢကတီၢ်န့ၣ် သုးပၥ်ဖှိၣ်တဖၣ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်ဃၥ်၀ဲအဃိ လီၢ်က၀ီၤဖိတဖၣ်အံၤ ဖဲအပူၤကွံၥ်(၃)သီလံၤလံၤန့ၣ် သုးကပၤကွံၥ်အသးအိၣ်၀ဲဘၣ်ဆၣ် တၢ်ဒုးတဖၣ်ဆူၣ်ထီၣ်၀ဲအဃိ ပှၤလၢအိၣ်တ့ၢ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီးန့ၣ် ဖဲတဟါအနံၤန့ၣ်ဒီးမဟါအနံၤန့ၣ် ပှၤလီၢ်အိၣ်ကမှံဖိ(၆၀၀)ဘျဲၣ် လဲၤဃ့ၢ်ပူၤဖျဲးအသးဆူ ကၠီၣ်တဲၣ်တပၤန့ၣ်လီၤ.
ရၤမတံ၀့ၢ်ကလံၤထံး ၀ီၢ်လ့ၤဟီၣ်က၀ီၤအပူၤအိၣ် သုးကီၣ်ကးသုးကလၢၤတဖၣ်ဒ်အမ့ၢ် ဘျဲၣ်ဒိၣ်,ကနဲလ့, ရွ့ၣ်အ့မၠဲၣ်(ဝၣ်မံၤထၣ်), ဘယ့းနီၣ်, မီၥ်ခံ, ဘ့ၣ်ဘီဘိဒီး ထံကပျၢၤသုးကလၢၤတဖၣ်အံၤ တၢ်ပၢၢ်ဆၢသုးပၥ်ဖှိၣ်တဖၣ် ထီၣ်ဒုးမၤန့ၢ်ဃၥ်အီၤလၢ လါမ့ၤဒီးလါယူၤအတီၢ်ပူၤ၀ံၤအလီၢ်ခံ သုးကလၢၤလၢအိၣ်တ့ၢ်တဖၣ်ဒ်အမ့ၢ် ၀ီၢ်လ့ၤသုးတၢ်တိၥ်ကူၣ်ကျဲၤဒီးအူကရံးထၣ်သုးကလၢၤတဖၣ် တၢ်ကထီၣ်ဒုးမၤန့ၢ်အဂီၢ် ထီၣ်ဒုး၀ဲအဖၢမုၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲအပူၤကွံၥ်၂၀၂၂နံၣ်လါယူၤန့ၣ် တၢ်ပၢၢ်ဆၢသုးပၥ်ဖှိၣ်တဖၣ် ထီၣ်ဒုးတ့ၢ်၀ဲအူကရံးသုးကလၢၤအသိး ဖဲ၂၀၂၃နံၣ်,လါမ့ၤန့ၣ် ထီၣ်ဒုး၀ဲစ့ၢ်ကီး ၀ီၢ်လ့ၤသုးတၢ်တိၥ်ကူၣ်ကျဲၤသုးကလၢၤဘၣ်ဆၣ် ထီၣ်ဒုး၀ဲတန့ၢ်ဘၣ်ဒီး သုးကီၣ်ကးတပၤဟဲထီၣ်သုးကျိၤလၢခိဒီးဟဲမၤစၢၤ၀ဲလၢကလံၤကျါတဖၣ်အဃိပၢဆှၢန့ၢ်က့ၤ၀ဲသုးကလၢၤတဖၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
ကတီၢ်ခဲအံၤန့ၣ် သုးကလၢၤ(၂)ဖျၢၣ်လၢတၢ်ပၢၢ်ဆၢသုးပၥ်ဖှိၣ်ထီၣ်ဒုးအီၤအံၤ သုးကီၣ်ကးတပၤ ဟဲမၤစၢၤ၀ဲဒၣ်လၢခိတန့ၢ်ဘၣ်အဃိ ဘၣ်ဟဲခးစၢၤ၀ဲဒၣ်လၢကလံၤကျါအသိး သုးကလၢၤတဖျၢၣ်န့ၣ် အပှၤသုးဖိအဂံၢ်အဘါအိၣ်ဒၣ်(၈၀)ဃၣ်ဃၣ်လီၤအဂ့ၢ် CDMလီၢ်လၤအိၣ်တဖၣ် တယၢ်၀ဲန့ၣ်လီၤ.
ref: the irrawaddy
